Bạn có bao giờ tự hỏi các loại thuốc trị mụn như accutane, benzoyl peroxide giúp tiêu diệt vi khuẩn gây mụn P.acnes, các loại mỹ phẩm kháng khuẩn lại không có tác dụng? Thực tế là vi khuẩn chỉ là một phần của vấn đề. Xử lý viêm mãn tính, thiếu hụt dinh dưỡng và oxy hóa bã nhờn cũng quan trọng không kém.
Đây là một chủ đề phức tạp, bài viết này sẽ giúp bạn hiểu vấn đề một cách khoa học để bạn có thể đưa ra các phương pháp điều trị phù hợp.
P.acnes là gì?
Da của bạn chứa đầy vi khuẩn. P.acnes không phải hoàn toàn có hại mặc dù nó chịu trách nhiệm về mụn nhọt. Một lượng vừa phải được tìm thấy trong hệ thực vật da tự nhiên của hầu hết người trưởng thành.
P.acnes phát triển tự nhiên trong các lỗ chân lông trên mặt, cổ và ngực, cũng như trong một số vùng ở ruột. Nó là một thành viên của nhóm vi khuẩn dương tính, và trước đây được biết đến như Bacillus acnes hay Corynebacterium acnes.
P.acnes là một vi khuẩn có khả năng chịu oxy, nhưng nó phát triển tốt trong môi trường oxy thấp . Do đó, p.acnes chủ yếu được tìm thấy sâu trong các lỗ chân lông và nang lông của da chứ không phải là bề mặt. P.acnes sử dụng bã nhờn, dầu được sản xuất bởi các tuyến bã nhờn, như một nguồn nhiên liệu chính.
Một số chủng p.acnes thực sự có lợi, như việc sản xuất các tác nhân miễn dịch nhằm phát hiện và tiêu diệt virut đang cố xâm nhập vào da. Có ít nhất 70 dòng p.acnes, một số bảo vệ da khỏi mụn và một số khác gây ra mụn.
Đọc thêm: Vi khuẩn giúp chăm sóc da
Theo một nghiên cứu đăng trên Journal of Investigative Dermatology, các bệnh nhân có làn da sạch rõ ràng có những loại p.acnes không xuất hiện trên da của các bệnh nhân bị mụn. Tương tự như vậy, làn da sạch nhìn chung có ít các loại p.acnes cụ thể mà bệnh nhân bị mụn trứng cá có nhiều.
Có nghĩa là làn da những người có mụn có nhiều các loại vi khuẩn p.acnes xấu hơn.
P.acnes gây ra mụn bằng cách nào?
Câu hỏi đặt ra là – cái gì cho phép những loại xấu xa phát triển gây hại cho các loại tốt?
Để hiểu tại sao, chúng ta nên dành một chút thời gian để hiểu giai đoạn sớm nhất của quá trình hình thành mụn. Khi một lỗ chân lông bị tắc do keratin dư thừa, bã nhờn và các tế bào da chết, nó tạo thành một nhân mụn nhỏ, về cơ bản chỉ là một thuật ngữ y khoa hào nhoáng cho lỗ chân lông bị tắc. Ở giai đoạn này, vẫn chưa có (một lượng lớn bất thường) vi khuẩn nào trong nhân mụn, nhưng chúng sẽ có sớm thôi.
Khi các lỗ chân lông bị tắc nghẽn, các vi khuẩn xấu sẽ phát triển nhanh chóng. Môi trường tốt nhất cho p.acnes phát triển theo cấp số nhân là môi trường có nồng độ oxy thấp. Khi lỗ chân lông tràn đầy bã nhờn và các tế bào da chết, hàm lượng oxy giảm xuống một mức độ tối ưu cho p.acnes phát triển.
Tiếp theo, mức bã nhờn quá tải cung cấp một lượng nhiên liệu khổng lồ. Vi khuẩn P. acnes sử dụng bã nhờn, được tạo ra trong các nang trứng và các lỗ chân lông, như nguồn năng lượng chính.
Vi khuẩn này được trang bị một enzyme chuyên biệt gọi là lipase để tiêu hóa các axit béo và chất béo trung tính, như squalene, trong đó có bã nhờn. Điều này một lần nữa giúp p.acnes phát triển theo cấp số nhân.
Mọi chuyện trở nên tồi tệ hơn khi p.acnes lên men bã nhờn bằng các enzyme vi khuẩn của nó, nhiều sản phẩm phụ khi trao đổi chất được tạo ra. Phần lớn là acid propionic, một chất vô hại khiến p.acnes có cái tên đó (Propionibacterium acnes). Nhưng một số enzyme và các chất thải được sản xuất có thể kích thích quá trình hình thành mụn, có nghĩa là chúng chặn các lỗ chân lông của bạn.
Trên thực tế, sự tiêu hóa chất béo trung tính của bã nhờn được điều chỉnh đặc biệt để tăng khả năng phát triển của vi khuẩn p.ances bằng cách tăng cường các điều kiện thuận lợi cho nó. Thậm chí có bằng chứng cho thấy chỉ nguyên sự hiện diện của p.acnes cũng kích thích sản sinh nhiều bã nhờn hơn. Về cơ bản, chỉ cần p.acnes cũng đã đủ kinh khủng rồi. Một khi sự phát triển quá mức bắt đầu nó bắt đầu đi xuống theo đường xoắn ốc.
P.acnes cũng có thể nhân lên nhanh đến nỗi nó tạo ra các khối dính của vi khuẩn gọi là màng sinh học, giúp giữ lại và bảo vệ các vi khuẩn trong lỗ chân lông. Màng sinh học là một đặc điểm chính của nhiễm trùng lâu dài; các tình trạng như nấm candida và nấm da chân rất dai dẳng vì những cấu trúc vi khuẩn bền chặt này. Một khi đã xuất hiện, màng sinh học thách thức nỗ lực của bạn trong việc làm sạch các lỗ chân lông.
Về cơ bản, bất kỳ tình trạng cơ thể nào dẫn đến sản sinh bã nhờn và/hoặc tắc lỗ chân lông có thể giúp các loại p.acnes xấu phát triển. Mất cân bằng hoocmon, sản xuất keratin quá mức, thiếu vitamin, và thậm chí các tình trạng thông thường như thiếu ngủ cũng là lý do tại sao các lỗ chân lông chứ đầy vi khuẩn, trong khi lỗ chân lông của những người da sạch rõ ràng không như vậy.
Đọc thêm: Sự hình thành của mụn
P.acnes gây ra sự bùng nổ mụn như thế nào?
P.acnes chủ yếu tạo ra các mụn nhọt trong các lỗ chân lông nhờ quá trình viêm nhiễm. Thứ nhất, một số sản phẩm phụ do p.acnes sản xuất có tác dụng gây viêm cục bộ. Khi hàm lượng oxy thấp sẽ kích thích p.acnes sản xuất một hợp chất gọi là porphyrin phản ứng với oxy để tạo ra các loại oxy hoạt tính, hay còn gọi là các gốc tự do. Các gốc tự do gây phản ứng dây chuyền làm suy yếu cấu trúc tế bào da.
Sự tiêu hóa bã nhờn cũng tạo ra các mảnh vụn vi khuẩn, các sản phẩm phụ chuyển hóa và các axit béo có thể gây viêm. Tất cả các sản phẩm phụ này có thể kết hợp để lỗ chân lông tấy, sưng lên, làm suy yếu các tế bào xung quanh và gây ra các tổn thương tạo ra những gì chúng ta gọi là mụn nhọt.
Tuy nhiên, sự viêm nhiễm nhẹ này không là gì so với các mối đe dọa thực sự: phản ứng lớn của hệ thống miễn dịch với p.acnes. Nhiều hợp chất riêng biệt tạo nên p.acnes dễ dàng bị hệ miễn dịch nhận ra là các phân tử “kẻ thù”. Các vật chất này bao gồm các thành phần của thành tế bào vi khuẩn, như lipopolysaccharide, peptidoglycan và protein, và các sản phẩm phụ trao đổi chất được đề cập ở trên.
DNA của vi khuẩn p.acnes cũng được hệ miễn dịch nhận ra là ngoại vi. Ngay cả vi khuẩn p.acnes chết cũng có thể được coi là một mối đe dọa và được điều trị.
Khi các lỗ chân lông ngày càng bị tắc và p.acnes nhân lên càng nhiều, hệ miễn dịch tin rằng nó có một mối đe dọa lớn cần phải giải quyết. Giải pháp của nó là bắn phá p.acnes với một loạt các hóa chất gây viêm. Các tế bào bạch cầu, cytokine như interleukin-6 và TNF-a, và các hóa chất khác đều được đưa đến lỗ chân lông.
Chúng thường thành công trong việc tiêu diệt p.acnes. Vấn đề là thiệt hại lớn đi kèm. Trong quá trình này, các hóa chất này làm suy yếu lỗ chân lông xung quanh; làm suy yếu các tế bào và mô xung quanh. Bạch cầu trung tính phóng ra các gốc tự do gây ra phản ứng tàn phá dây chuyền của trong lỗ chân lông.
Giống như một vết thương từ vụ tai nạn xe đạp có thể sưng lên sau khi hệ miễn dịch xử lý nó, lỗ chân lông cũng như vậy.
Đó là những điều cơ bản về cách vi khuẩn gây ra mụn. Lỗ chân lông tắc, p.acnes phát triển như điên, và hệ miễn dịch của bạn khởi động một cuộc tấn công hoành tráng chống lại nó khiến lỗ chân lông đỏ, sưng và đau.
Các nhà nghiên cứu và bác sĩ da liễu từ lâu đã tin rằng vi khuẩn P. Acnes gây ra mụn và do đó rất nhiều nghiên cứu đã tập trung vào cách để diệt nó. Nhưng từ 50 năm trước đây đã có dữ liệu cho thấy quan điểm này là không đầy đủ và bỏ lỡ những điểm quan trọng về mụn. Chính sự oxy hóa (hoặc gây viêm) cho các axit béo trong bã nhờn gây ra mụn trứng cá. Và sinh thiết đã cho thấy tổn thương viêm nhiễm ngay cả trong giai đoạn sớm nhất của quá trình hình thành mụn.
Tại sao các sản phẩm kháng khuẩn bình thường thất bại?
Công việc của các phương pháp điều trị mụn như Benzoyl Peroxide và kháng sinh công là xóa sổ p.acnes để các phản ứng miễn dịch hệ quả không xảy ra. Tuy nhiên, hầu hết các phương pháp điều trị kháng khuẩn được hàng triệu người sử dụng đều có sai sót theo nhiều cách.
Đầu tiên chúng ta có Benzoyl Peroxide (BP), hoạt động bằng cách phá vỡ thành acid benzoic và oxy khi tiếp xúc với da. Oxy hình thành các gốc tự do đi vào lỗ chân lông và tiêu diệt p.acnes. Quá trình này có tác dụng và đó là lý do tại sao BP giúp một phần nhỏ các bệnh nhân bị mụn…
… nhưng các gốc tự do gây ra thiệt hại lớn đi kèm. Khoảng 12% lượng bã nhờn của bạn bao gồm squalene. Squalene bị oxy hóa là một yếu tố lớn gây ra tắc lỗ chân lông; nó tạo thành một sản phẩm phụ được gọi là peroxide hình cầu (squalene peroxide) làm tăng lượng bã nhờn trong cơ thể và tạo thành các khối tế bào da chết.
Các gốc tự do mà BP tạo ra cực kì tệ trong việc oxy hóa bã nhờn. Chúng cũng trực tiếp làm yếu các tế bào cấu trúc của da và gây viêm. Kết quả là BP gây ra mụn nhiều hơn về lâu dài, bằng cách làm tắc các lỗ chân lông và gây viêm với các mô khỏe mạnh của bạn. Câu chuyện tương tự xảy ra với nhiều sản phẩm kháng khuẩn khác, việc chỉ giết chết vi khuẩn không phải lúc nào cũng là giải pháp.
Đối với thuốc kháng sinh đơn giản, chúng cũng giết chết vi khuẩn ngay từ đầu. Nhưng về lâu dài chúng thậm chí còn tồi tệ hơn, bởi vì vi khuẩn p.acnes trở nên đề kháng với chúng.
Các kháng sinh phổ biến nhất được sử dụng bởi các bệnh nhân bị mụn trong 30 năm qua là erythromycin, tetracycline, doxycycline, và minocycline. Giống như bất kỳ loại thuốc kháng sinh nào mục tiêu chính của chúng là diệt vi khuẩn và ban đầu chúng đã giết p.acnes tốt …
… nhưng cả thuốc kháng sinh tại chỗ và thuốc uống đều có nhiều hạn chế, kết quả là chúng ngày càng mất tác dụng. Theo một nghiên cứu, sự kháng thuốc với P. acnes xuất hiện ở 50% số bệnh nhân sau khi điều trị với kháng sinh tại chỗ và uống.
Hơn nữa, nhiều loại kháng sinh có tác dụng phụ. Doxycycline có thể làm tăng sự nhạy cảm với ánh sáng, làm trầy xước lá chắn da chống lại tia UVB từ ánh mặt trời và làm cho da mặt dễ bị tổn thương bởi các gốc tự do hơn. Đó là tin xấu bởi một ưu tiên hàng đầu của tất cả các bệnh nhân bị mụn là nên tăng sức đề kháng với tia UV.
Minocycline có thể làm điều tương tự, và cũng có thể làm đổi màu da. Thuốc kháng sinh có thể làm cho mụn tồi tệ hơn và chúng chỉ giết chết vi khuẩn trong thời gian ngắn.
Chúng cũng có các tác dụng phụ bên trong cơ thể; cùng với việc giết chết vi khuẩn xấu, minocycline có thể giết chết các vi khuẩn lành mạnh trong ruột. Một hệ thống ruột cân bằng tốt rất quan trọng đối với sức khoẻ não, tim và nhiều khía cạnh khác của sức khoẻ. Điều đó bao gồm mụn vì vi khuẩn khỏe mạnh bảo vệ lớp ruột khỏi các chất lạ trong thức ăn đi qua và giúp bạn tránh bị dị ứng thức ăn. Mức độ vi khuẩn cao trong ruột khỏe mạnh thậm chí có thể tăng cường sự tiêu hóa các chất dinh dưỡng từ thực phẩm, kể cả những chất rất tốt cho mụn như kẽm.
Đọc thêm: Vi khuẩn đường ruột có điều trị được mụn?
Phòng ngừa chính là chìa khóa
Vì tất cả những lý do đó, tôi không khuyên bạn sử dụng bất kỳ liệu pháp truyền thống nào để giết p.acnes.
Ngoài ra, toàn bộ chiến lược tập trung vào tiêu diệt p.acnes một mình là thiếu sót. Bạn có thể giảm nhóm khuẩn p.acnes hàng ngày bằng các loại thuốc kháng khuẩn, nhưng đó không phải là giải pháp lâu dài. Bạn chỉ đang điều trị các triệu chứng chứ không phải vấn đề. Vi khuẩn vẫn còn lượng bã nhờn và hàm lượng oxy thấp cần thiết và sẽ tiếp tục tái sinh.
Thay vào đó, bạn phải loại bỏ môi trường mà p.acnes phát triển bằng cách mở các lỗ chân lông. Như đã thảo luận trước đó, p.acnes sẽ không bao giờ nhân lên vượt quá mức an toàn ở các lỗ chân lông khỏe mạnh.
Có những chiến lược tốt hơn thay vì sử dụng BP, ví dụ như tăng mức vitamin A. Vitamin A kiểm soát lượng bã nhờn của tuyến bã nhờn, nhờ đó có thể làm cho da ít dầu hơn. Lỗ chân lông có ít bã nhờn hơn và bị tắc ít hơn, do đó p.acnes mất đi điều kiện cần thiết để phát triển. Lượng P.acnes giảm đi đáng kể mà không cần phải rửa mặt mỗi ngày.
Bạn cũng có thể ăn ít carbohydrate đơn và kiểm soát lượng hoocmon insulin, bạn có thể bổ sung kẽm để giảm lượng keratin được sản sinh và tránh các khối tế bào da chết và tránh ô nhiễm không khí để ngăn bã nhờn không bị oxy hóa.
Đọc thêm: Những người chưa bao giờ có mụn?
Tương tự như vậy, bạn có thể khiến p.acnes trở nên hoàn toàn vô hại nếu kiểm soát được viêm mãn tính.
Sức mạnh gây ra mụn của p.acnes phần lớn phụ thuộc vào phản ứng mạnh mẽ của hệ miễn dịch đối với nó. Trước đó chúng ta đã thảo luận về việc hàng rào cytokine và các tế bào bạch cầu giết chết p.acnes và cũng có thể gây ra thiệt hại.
Vâng, phản ứng mạnh mẽ như vậy chỉ xảy ra khi hệ miễn dịch hoạt động quá tốt, một bệnh xảy ra do viêm mãn tính. Viêm kinh niên là khi hệ miễn dịch tiếp xúc với rất nhiều mối đe dọa hoặc thiếu chất dinh dưỡng quan trọng khiến nó không thể tự kiểm soát được, và tổng tấn công mối đe dọa nhỏ nhất (như p.acnes).
Đối với nhiều bệnh nhân bị mụn, quá nhiều p.acnes không phải là vấn đề. Thực tế là phản ứng viêm của mọi người đối với nó mới nghiêm trọng
Ngày nay, lối sống hiện đại chứa đầy sự viêm nhiễm, với chế độ ăn uống nghèo nàn với nước ép trái cây và coke, chất béo xấu và các hóa chất như chất bảo quản, chất tạo ngọt, phụ gia thực phẩm trong các bữa ăn sẵn. Do đó, viêm mãn tính là một bệnh dịch mà các nhà khoa học mới chỉ bắt đầu khám phá. Người ta phát hiện chứng viêm đóng vai trò gây ra bệnh tim, ung thư, chứng mất trí (do viêm tế bào não) và đặc biệt là đau khớp mãn tính và suy nhược cơ.
Bạn cũng có thể có hệ miễn dịch không thể kiểm soát được. Trong bài này, chúng ta đã thảo luận làm thế nào nó lại là một trong hai nguyên nhân chính gây ra mụn.
Vì sao chuyện này lại quan trọng? Vâng, nếu bạn áp dụng các biện pháp để giảm sự viêm trong cơ thể, như tránh đường, chất béo xấu, và ăn nhiều chất dinh dưỡng kìm chế hệ miễn dịch (như kẽm và omega 3), bạn có thể tăng nhẹ lượng p.acnes trong lỗ chân lông nhưng vẫn không có mụn. Nếu cuộc tấn công vào p.acnes nhỏ và được kiểm soát thì thiệt hại đi kèm sẽ không làm tấy và sưng lỗ chân lông nhiều như vậy.
Hãy nhớ rằng, p.acnes không tự gây ra mụn. Chính phản ứng của cơ thể đối với nó mới gây tổn thương.
Tiêu diệt p.acnes không thương xót
Theo những gì đã nói ở trên, bạn có thể là một bệnh nhân mụn đang đẩy mọi thứ đến giới hạn. Bạn có thể bị mụn nghiêm trọng và muốn sử dụng mọi chiến lược có thể.
Trong trường hợp đó, kiềm chế p.acnes vẫn là một chiến lược tốt. Bạn cần phải bỏ qua BP, kháng sinh, hoặc bất kỳ loại thuốc kháng khuẩn nào không bán theo đơn. Có một số cách tuyệt vời để diệt p.acnes như sau:
Mồ hôi : mặc dù bị nhầm tưởng là làm tắc nghẽn các lỗ chân lông, mồ hôi thực ra rất tốt cho mụn bởi vì nó có chứa một peptide gọi là Dermcidin. Nó có tính chất kháng khuẩn và các nghiên cứu cho thấy rằng nó giết chết p.acnes một cách xuất sắc. Dermcidin có hiệu quả hơn kháng sinh tại chỗ, và vi khuẩn không thể phát triển sức đề kháng.
Mồ hôi cũng tuyệt vời khi lan đều trên toàn bộ khuôn mặt, so với kem BP, thứ mà bạn phải bôi lên từng lỗ chân lông. Tập thể dục, đi xông hơi, hoặc đi dạo trong một ngày nóng là những cách đổ mồ hôi mà không gây ra mụn.
Công nghệ Blue light: trong số các phương pháp khoa học công nghệ cao để điều trị mụn, chỉ có ở thời hiện đại, các thiết bị blue light là dễ dàng nhất. Các porphyrin trong thành tế bào p.acnes rất nhạy cảm với bước sóng ánh sáng xanh và khi tiếp xúc, chúng biến đổi, tạo ra các gốc tự do và khiến các vi khuẩn tự hủy diệt.
Các thiết bị blue light có thể làm giảm mụn tới 40% sau 4 tuần, chỉ bằng cách giết chết p.acnes.
Các liệu pháp chăm sóc da tự nhiên: một số thứ yêu thích của tôi là trà xanh, lô hội, dầu tràm trà và sữa ong chúa. Tất cả chúng đều chứa một lượng lớn peptide và chất chống oxy hoá diệt khuẩn, và thêm nữa chúng hiếm khi gây ra các tác dụng phụ như Benzoyl Peroxide.
Lấy ví dụ về mật ong tươi. Nó một phần diệt vi khuẩn p.acnes bằng cách phá vỡ thành hydrogen peroxide khi tiếp xúc với da. Hydrogen peroxide có thể gây kích ứng, nhưng mật ong cũng chứa nhiều chất chống oxy hoá nhẹ nhàng để giải quyết những vấn đề này. Về vấn đề an toàn, nó dễ dàng đánh bại một hóa chất khắc nghiệt như Benzoyl Peroxide.
Mật ong có hàng tấn các hợp chất kháng khuẩn, bao gồm methylgyloxal nổi tiếng, thứ khiến mật ong được đánh giá cao. Gần đây có một loại mật ong được xác định là bee defensin 1, một chất peptide được sản xuất bởi hệ miễn dịch của ong và được thêm vào khi chúng tạo ra mật ong.
Các phương pháp điều trị khác đề cập đến việc giảm sản sinh bã nhờn (trà xanh) và giảm viêm (lô hội), nhưng mật ong nguyên chất là tốt nhất trong việc giết chết sự sản sinh quá nhiều của vi khuẩn.
Nếu bạn muốn thử, bạn nên đảm bảo mật ong là nguyên chất để các hợp chất tinh tế được bảo tồn. Tốt hơn bạn nên mua theo hộp để tiết kiệm tiền.
Rửa mặt bằng xà phòng: phải nhấn mạnh rằng làm sạch bã nhờn quá mức sẽ khiến p.acnes ra khỏi tầm kiểm soát. Bã nhờn là nguồn thức ăn chính của chúng tuy vậy bạn không cần phải cọ xát từng chút cuối cùng vì sau đó da khô cũng sẽ tiết thêm bã nhờn để bù đắp. Đơn giản chỉ cần rửa mặt bằng nước lạnh (không phải nóng) và xà phòng tự nhiên, để da không còn cảm thấy nhờn, sẽ có tác dụng.
Trọng tâm nên luôn luôn là chế độ ăn uống và lối sống để đối phó với mụn, nhưng cũng nên thêm vào một vài thủ thuật tốt. Trực tiếp giết chết p.acnes có thể làm giảm tấy `và sưng mụn đáng kể, nếu bạn sử dụng đúng kỹ thuật.