Adaptogen (chất thích ứng) là hợp chất từ thảo mộc có khả năng giúp cơ thể chống lại sự căng thẳng (stress, ví dụ căng thẳng tinh thần, vật lý, tế bào…). Nó tăng khả năng thích ứng, khả năng phục hồi, hệ thống phòng thủ, khả năng sống sót và quá trình lão hóa khỏe mạnh.
A. Stress ( căng thẳng) là gì?
Căng thẳng là trạng thái cân bằng nội môi bị đe dọa gây ra sự biến đổi hoặc rối loạn hoạt động của các tế bào và cơ quan trong cơ thể.
Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng và thời gian, căng thẳng có thể có tác động hoàn toàn khác nhau đối với cơ thể theo hướng có hại hoặc có lợi.
1 số loại căng thẳng
– Căng thẳng tinh thần mà chúng ta vẫn đề cập hàng ngày do áp lực công việc, tiền bạc, xã hội…
– Căng thẳng thể chất như lao động tay chân quá nặng, tập luyện thể thao quá mức…
– Căng thẳng tế bào do tế bào phải tiếp xúc với virus, chất độc hại, môi trường nhiệt độ khắc nghiệt, thiếu oxy, thiếu dinh dưỡng…
B. Phản ứng thích nghi của cơ thể
Khi có căng thẳng, cơ thể sẽ có phản ứng thích nghi. Phản ứng thích nghi rất quan trọng trong quá trình trưởng thành của tế bào, với sự khởi đầu bằng căng thẳng nhẹ kích thích các cơ chế sửa chữa và bảo trì để bảo vệ tế bào chống lại các căng thẳng tiếp theo. Trong khi đó căng thẳng mãn tính khiến cơ chế này không còn hiệu quả, dẫn đến lão hóa và chết của tế bào.
Phản ứng thích nghi là một cơ chế sinh tồn của cơ thể.
Tiếp xúc nhẹ lặp đi lặp lại với các căng thẳng hoặc căng thẳng ở liều lượng thấp làm tăng sức đề kháng của các tế bào và cơ thể đối với các căng thẳng tiếp theo, dẫn đến sự thích nghi có lợi cho sự sống sót. Tuy nhiên khi căng thẳng vượt qua mức độ nhất đinh và kéo dài thành mãn tính, nó tác động xấu đến sức khỏe và gây ra nhiều loại bệnh tật.
C. Các chất thích ứng adaptogen
Các chất thích ứng adaptogen sẽ kích hoạt các đường dẫn tín hiệu phản ứng thích nghi của cơ thể để đối phó với căng thẳng nghiêm trọng. Vì vậy chúng giúp ngăn ngừa lão hóa sớm và duy trì sức khỏe và sinh lực tốt.
Các chất thích ứng adaptogen đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ cơ thể chống lại các thách thức môi trường bao gồm vi khuẩn có hại, tia cực tím quá mức từ mặt trời và các thách thức do ô nhiễm, nhiệt độ khắc nghiệt cũng như tình trạng thiếu oxy.
Chúng đóng vai trò trong việc thiết lập và duy trì cân bằng nội môi thích nghi bằng cách xây dựng sức đề kháng tự nhiên của cơ thể đối với các tác nhân gây căng thẳng(vật lý, hóa học, sinh học và tâm lý).
Adaptogens hoạt động giống như vắc xin căng thẳng để kích hoạt hệ thống phòng thủ và tốc độ trao đổi chất của cơ thể, đảo ngược các tác động vật lý tiêu cực của căng thẳng và khôi phục lại sự cân bằng và sức khỏe của cơ thể.
– Nếu hệ miễn dịch không hoạt động bình thường bằng như phản ứng thái quá hoặc phản ứng kém với các thách thức, các chất thích ứng sẽ giúp khôi phục phản ứng miễn dịch thích hợp.
– Nếu hệ miễn dịch hoạt động quá mức, gây ra dị ứng và hen suyễn, viêm khớp dạng thấp hoặc lupus, các chất thích ứng sẽ hạ thấp phản ứng của hệ miễn dịch và đưa nó trở lại mức bình thường.
– Nếu hệ miễn dịch hoạt động kém, dẫn đến cảm lạnh thường xuyên, viêm phế quản, nhiễm trùng xoang hoặc tai, thậm chí viêm phổi hoặc gây thiếu máu hoặc các vấn đề về tiêu hóa như loét hoặc tiêu chảy mãn tính, thì các chất thích ứng có thể giúp tăng cường phản ứng miễn dịch, từ đó chấm dứt chu kỳ bệnh tật.
– Nếu chất hóa học trong não không cân bằng, các chất thích ứng có thể khôi phục lại sự cân bằng,và tác động sâu sắc đến chức năng nhận thức, trí nhớ và tâm trạng
– Các chất thích ứng có thể điều chỉnh sự mất cân bằng trong các chu kỳ phân chia tế bào khiến tế bào phân chia một cách không kiểm soát, cuối cùng gây ra ung thư.
– Các chất thích ứng có khả năng ngăn ngừa hoặc trì hoãn các bệnh mãn tính liên quan đến lão hóa, giữ cho cơ thể cân bằng và ngăn chặn các chức năng của cơ thể bị suy giảm.
– Các tác dụng thích ứng như những tác dụng được thấy trong Nhân sâm, Rhodiola, Sâm Tây Bá Lợi Á, Sâm Ấn Độ và Ngũ vị tử Bắc đã được khoa học xác nhận là có hiệu quả chống viêm mãn tính, xơ vữa động mạch, suy giảm nhận thức do thoái hóa thần kinh (ví dụ bệnh Alzheimer và các dạng sa sút trí tuệ khác), rối loạn chuyển hóa, tiểu đường, ung thư và một loạt các bệnh liên quan đến lão hóa khác.
Các chất thích ứng rất có hiệu quả trong việc ngăn ngừa và điều trị các rối loạn khởi phát do căng thẳng và ở người trưởng thành như mệt mỏi mãn tính, suy giảm trí nhớ, trầm cảm, lo lắng, rối loạn giấc ngủ, tiểu đường, bệnh tim và huyết áp cao, viêm mãn tính, mất cân bằng nội tiết và các bệnh tự miễn dịch, cảm lạnh, cúm, nhiễm trùng, bệnh ngoài da, bệnh gan và ung thư. Điều này có thể đạt được nhờ khả năng kích hoạt hệ thống phòng thủ bẩm sinh, tăng khả năng chống lại và thích nghi với căng thẳng của cơ thể, tăng khả năng phục hồi các tổn thương do căng thẳng gây ra, cung cấp năng lượng để chống lại sự mệt mỏi, giảm sự suy giảm liên quan đến lão hóa của hệ thống miễn dịch thần kinh nội tiết.
D. Một số thảo mộc adaptogen
– Nhân sâm
– Ashwagandha
– Rhodiola
– Nấm đông trùng hạ thảo
– Kỳ tử
– Nấm linh chi
– Rễ maca
– Măng tây
– Sâm Ấn Độ
– Ngũ vị tử bắc
– Sâm tây bá lợi á
….
Tài liệu tham khảo:
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6240259/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8398443/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7756641/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19500070/